Business Analyst là gì? Hiện tại ở Việt Nam như thế nào?

BA, Business Analysis, Business Analytics, Business Intelligence,…???

Sao mà bối rối quá vậy? :(

Bài viết dành cho các bạn có mong muốn tìm hiểu “sương sương” về BA, cụ thể hơn là Business Analyst.

• Business: Ở đây là nghiệp vụ, cực kỳ quan trọng chúng ta sẽ nhầm lẫn với kinh doanh. Nghiệp vụ có thể hiểu là kiến thức, kỹ năng thực hiện công việc cụ thể trong một ngành nào đó.
• Analyst: hậu tố “yst” chỉ người hay là người phân tích.

Business Analyst = Người phân tích nghiệp vụ/ kinh doanh.

Những “titles” thường gặp

Business Analysis = System Analysis = IT Business Analysis (phân tích hệ thống)

• Đây là nơi gây nhiều hiểu nhầm cho các bạn mới. Về lý thuyết thì các danh xưng này là giống nhau.
• IT BA — là title chỉ xuất hiện Việt Nam. Nguyên nhân vì những công ty IT bắt đầu sớm ở Việt Nam tuyển dụng vị trí BA rất nhiều và đưa ra title như. Suốt nhiều năm dẫn đến việc gọi dần đến quen thuộc.
• System Analysis — là tên gọi chính xác nhất cho vị trí IT BA. Khi tìm tài liệu hay ra nước ngoài, bạn nên gõ SA để dễ dàng tìm tài liệu.
• Công việc của họ: Hiểu một cách đơn giản là làm việc (nói, viết, lắng nghe để hiểu) với các bên có thể kể đến: khách hàng, phòng ban như Sales, Marketing, Giám đốc… để giải quyết một vấn đề bằng phần mềm mới,triển khai hệ thống .

Business Analytics = Business Intelligence= Data Analytics (phân tích dữ liệu)

• Business ở đây là KINH DOANH , không còn là nghiệp vụ nữa.
• Công việc của nhóm này sẽ là làm việc Data — tức làm việc với máy tính. Ở công việc phía trên thì 80% BA sẽ làm việc với con người, còn ở đây thì 80% sẽ làm việc với Data.
• Họ sẽ sử dụng data như đầu vào, bằng kiến thức, kỹ năng cùng với các tools (công cụ) để biến thành những thông tin dễ hiểu cho giám đốc, manager ra quyết định dựa trên đó.

Management Analyst ( Tư vấn quản lý) = Consultant

• Chuyên gia tư vấn quản lý là người chuyên đề xuất các cách để cải thiện hiệu quả của công ty hoặc tổ chức. Họ tư vấn cho các nhà quản lý về cách làm cho các tổ chức hoặc công ty có lợi hơn thông qua việc giảm chi phí và tăng doanh thu.
• Đây cũng là một dạng BA ở Việt Nam, xuất hiện trong các công ty như McKinsey hay Big 4 Consulting.

Business Analyst (người phân tích + nghiệp vụ/ kinh doanh)

• Là title gặp nhiều nhất trong các Job Description ở Việt Nam. Vì vậy, nên dành thời gian đọc hiểu JD mới có thể hiểu được công việc cụ thể.
• Làm việc với trên máy tính hay nghiệp vụ hệ thống thì cần đọc JD và hỏi HR nhé!

Như vậy, bạn sẽ thường gặp ở VN tuyển dụng cho vị trí Business Analyst, nhưng bạn phải đọc “Mô tả công việc”, thậm chí email và nhắn tin cho HR để hiểu hơn công việc cụ thể.

Câu hỏi ở đây nhằm xác định những gì bạn muốn:

1. Bạn muốn làm việc với data nhiều hơn hay với con người nhiều hơn?
2. Bạn hiểu thế nào là ngành BA?

Câu hỏi thứ nhất bạn phải tự trả lời, câu hỏi thứ 2 cần thời gian, nếu bạn chưa nói ra được theo cách của bạn, đọc tiếp nha!

BA hot đấy,nhưng làm sao xác định những gì tôi muốn?

Học thuộc khái niệm này nhé:

Business Analysis is the practice of enabling change in an organizational context, by defining needs and recommending solutions that deliver value to stakeholders.

Định nghĩa IIBA (Tổ chức cấp chứng chỉ về nghề BA trụ sở ở Canada)

Trên đây chính là định nghĩa chính xác nhất của BA được cả thế giới này công nhận. Mình tạm dịch và phân tích nhỏ ra:

BA là người thực hiện sự thay đổi, bằng cách xác định nhu cầu và đưa ra giải pháp mang lại giá trị cho các bên liên quan.

Ví dụ trong bối cảnh một công ty e-commerce cần triển khai một phần mềm CRM (phần mềm quản trị quan hệ khách hàng — trong trường hợp này ta cứ hiểu họ cần phần mềm để biết mọi thông tin về khách hàng — tức người mua)

1. Xác định nhu cầu: BA nhận yêu cầu từ giám đốc và marketing manager — nhu cầu rất rõ ràng từ sếp, và cũng hợp lý để quản lý khối lượng khách hàng rất lớn.
2. Đưa ra giải pháp: Họ nói chuyện với giám đốc, rồi qua Marketing Manager, rồi nhân viên phòng Sales, phòng Marketing… (Một kỹ năng ở đây là phải tìm ai là Stakeholders cần nói chuyện). Từ đó hiểu được nguyên nhân vì sao ta cần phần mềm này, có phải có tính năng gì để giải quyết được nhu cầu ban đầu.

• Tiếp theo, chính họ sẽ làm việc với team Devs xem cần code trong bao lâu mới ra phần mềm này, ROI của dự án này là bao nhiêu. Nếu năng lực nội bộ không đủ thì họ đề xuất mua hay thuê outsource bên ngoài.

3. Mang lại giá trị: Chính họ sẽ triển khai phần mềm này, show ra cho các bên liên quan ban đầu (ông giám đốc, bà trường phòng Marketing, các nhân viên làm việc trên phần mềm này) thấy được sức mạnh của nó, mang lại giá trị như thế nào khi áp dụng vào công ty như thời gian làm việc giảm 50%, khả năng tương tác với khách hàng tăng 100%, dễ dàng lấy báo cáo tóm tắt vào mỗi sáng cho các sếp…

4. Sự thay đổi: bằng cách áp dụng phần mềm mới với những kỹ thuật mới cho các con người cũ, bạn tạo ra giá trị vô hình (niềm vui mỗi nhân sự không cần tự tay nhập excel tạo biểu đồ mỗi này,..) hay hiện hữu (tăng khách hàng, tăng doanh thu) nhờ giải quyết một nhu cầu từ ông giám đốc và bà trường phòng. Sự thay đôi đã diễn ra như vậy đấy.

Chính vì vậy, định nghĩa của BA rất là, rất là rộnggggg. Ở phòng ban nào, từ HR, đến phòng tài chính, đâu chỉ mỗi phòng IT mới có BA. Ở đâu chả có problem → làm việc cùng nhau tìm nguyên nhân và giải pháp → rồi từ đó thực hiện theo cách mới để giải quyết vấn đề, tăng năng suất làm việc.!!

Vì thực tế về BA rất rộng như vậy, các bạn newbie hãy trả lời các câu hỏi:

1. Lĩnh vực bạn muốn hoạt động: Banking, Logistics, Dược phẩm, Giáo dục, Tư vấn hay các công ty công nghệ (liên quan đến phát triển phần mềm)?

• Ở đây chắc đa số các bạn chọn công ty công nghệ.

2. Công ty bạn là công ty outsource (cung cấp sản phẩm cho một công ty khác) hay product (cung cấp sản phẩm đến trực tiếp người dùng cuối)?

Vì sao? Vì các BA sẽ có những kiến thức cơ bản mà ai cũng phải nắm, nhưng hơn nhau là bạn làm trong lĩnh vực nào thì cần domain knowledge của lĩnh vực đó, tức nghiệp vụ của ngành đó.

Các bạn nên phân biệt nghề BA với các nghề như phân tích thị trường (market research), phân tích số liệu (data analysis), phân tích tài chính (financial analysis) vì chữ Business ở đây rất nhiều nghĩa nhá!

Tóm tại:

bạn nên trả lời các câu hỏi dưới được dựa vào kinh nhiệm, sự mường tượng để tìm đúng hướng:

1. Bạn hiểu nghề BA là gì?
2. Vì sao bạn muốn trở thành BA?
3. Lĩnh vực và loại công ty bạn muốn làm việc?

Mình sẽ trả lời dựa trên ví dụ mình đưa ra ở trên nhé:

• BA — đây là System Analyst hay IT BA trong một công ty E-commerce.
• Nghề BA ở đây là nhằm mang lại giá trị cụ thể và rõ ràng nhằm tăng khách hàng, tăng doanh thu nhờ giải quyết những vấn đề nội bộ liên quan đến hệ thống công nghệ cần được triển khai.
• Tôi muốn thành BA ở đây vì dựa trên am hiểu của tôi về e-commerce, sở thích buôn bán cá nhân, phục vụ massive-userbase (số lượng end-user lớn). Từ đó tôi am hiểu hơn và cung cấp được những quy trình, hệ thống nhằm mục tiêu phát triển cùng công ty.
• Lĩnh vực: E-commerce và là một công ty product (đưa hàng hóa đến trực tiếp người dùng).

Nếu bạn đọc không hiểu hay có câu hỏi gì comment nhé, mình sẽ trả lời nhanh nhất và update bài đọc cho dễ hiểu hơn!

Good luck nhé! 💕